Voor Panorama schrijft mr. N.W.A. (Nancy) Dekens de komende weken een seriereeks over het in botsing komen met de wet. In de editie van 4 augustus gaat het over the cuckoo’s nest.
Louise staat op het dak van een hoog gebouw ergens in Amsterdam. Alleen. Ze ziet er verloren uit. Het lijkt alsof ze naar beneden wil springen. 112 wordt gebeld. De bewakers van het gebouw lukt het om Louise in veiligheid te brengen. Ze is angstig en verward. Aan de ambulancemedewerkers die snel ter plaatse komen vertelt ze dat ze vergiftigd is door chips die in haar lichaam zijn geplaatst. Louise wordt naar de Spoedeisende Psychiatrie gebracht. Het SPOR. Daar wordt met haar gesproken door een psychiater. Louise vertelt over mensen die haar achtervolgen. Ze is bang door hen om het leven te worden gebracht. Ze heeft allemaal blauwe plekken op haar benen en daar komen beestjes uit. Ze is heel erg angstig. De psychiater denkt dat Louise psychotisch is en vindt dat ze moet worden opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Dat wil Louise niet. Omdat de psychose haar op de top van een hoog gebouw heeft gebracht met bijna fatale gevolgen, vraagt de psychiater een zogenaamde crisismaatregel aan. De burgemeester krijgt een verslag van de psychiater waarin uiteen wordt gezet van welke stoornis Louise vermoedelijk last heeft en tot welk acuut gevaar dat heeft geleid. De burgemeester geeft voor Louise een crisismaatregel af. Dit betekent dat Louise gedwongen wordt opgenomen. Ze wordt naar een psychiatrische kliniek gebracht en moet daar blijven tot de rechter met haar en de arts heeft gesproken over het voortzetten van deze maatregel.
Louise heeft dan recht op bijstand van een advocaat, op kosten van de overheid. Ik verleen al jaren bijstand aan mensen die gedwongen zijn opgenomen of dat dreigen te worden.
Die bijstand begint op de dag dat ik psychiatriepiket heb. Dan krijg ik de meldingen binnen van de mensen zoals Louise voor wie de burgemeester een crisismaatregel heeft afgegeven. Als ik zo een melding krijg, ga ik nog dezelfde dag naar de cliënt toe. Althans zo deed ik dat voor de coronacrisis uitbrak. De afgelopen periode vindt dit contact vooral telefonisch plaats. Alleen in die situaties waarin het gesprek voor de patiënt meer verwarring oplevert dan dat het de situatie een beetje duidelijker maakt, ga ik er nu heen.
Versuft door medicatie
Dit eerste gesprek duurt meestal niet heel lang. De mensen die dit is overkomen zijn vlak na hun opname meestal versuft door de medicatie die ze vaak hebben gekregen. Toch is het belangrijk dat ze weten dat ze een advocaat hebben en wat ze staat te wachten.
In dit eerste contact vraag ik hoe het gaat, waarom ze denken dat ze zijn opgenomen, wat de cliënt ervan vindt om opgenomen te zijn, en leg ik uit dat ze in de kliniek moeten blijven totdat het gesprek met de rechter en de arts heeft plaatsgevonden. Ook vertel ik dat de rechter een beslissing moet nemen over een dwangopname van maximaal drie weken. Vlak voor die zitting hebben we weer contact met elkaar. We bespreken hoe het dan gaat en hoe men aankijkt tegen de opname en de mogelijke verlenging met enkele weken.
De dagen na de opname kunnen veel verschil maken. Sommige mensen herstellen snel en zijn als de rechter komt zo goed hersteld dat ze al naar huis kunnen. Maar dit geldt niet voor de meeste mensen. De meeste crisismaatregelen worden voortgezet.
Het is fijn als de mensen aan de beterende hand zijn na een paar dagen. Dan hoeft de opname hopelijk niet die volle drie weken te duren.
Gedwongen opname
Er zijn er ook bij die het helemaal niet eens zijn met hun opname. Die kunnen niet tot overeenstemming komen met de arts voor een behandeling. Omdat ze zich niet kunnen vinden in de gestelde diagnose, of omdat ze de voorgeschreven medicatie niet willen proberen. Dan kan het zo zijn dat het nodig is dat er een verlenging van de gedwongen opname wordt ingediend door de psychiater, aan het einde van de periode van drie weken. Dan wordt een zogenaamde zorgmachtiging aangevraagd. Dan kom ik weer in beeld en komt de rechter ook weer terug. Dan gaat het om een langere periode: maximaal zes maanden.
Terug naar Louise. Zij is letterlijk van de straat geplukt. Haar situatie is dusdanig ernstig is dat zij niet thuis kan blijven wonen totdat een heldere diagnose en behandelplan is opgesteld. De naam “crisismaatregel” zegt het al: er is sprake van een crisis. Er moet acuut worden ingegrepen om het levensgevaar voor Louise, door haar psychose, te bezweren.
Bij andere mensen kan een crisismaatregel nodig zijn omdat zij door hun gedrag agressie bij anderen oproepen. Zo trof ik recent Bas, een wat oudere man die uit het niets een meisje had geknuffeld. Omstanders reageerden op dit ongewenste gedrag. Deze man was zich van geen kwaad bewust. En dacht dat het meisje het leuk vond. De politie kwam erbij. Bas bleek manisch. En riep onder andere agressie over zichzelf af door zijn gedrag. Er bleek meer met hem aan de hand, al wat langer. Hij was een poosje terug gestopt met zijn medicatie en volgens zijn familie ging hij achteruit. Hij gaf al zijn geld uit. En hij bood opvang thuis aan een dakloos iemand. Zijn familie maakte zich ernstig zorgen over hem. Maar hij wilde niet naar hen luisteren. Ook hij kreeg een crisismaatregel.
Zowel Bas als Louise mochten van de rechter niet naar huis. In beide gevallen is de crisismaatregel voortgezet. Zij waren het er beiden niet mee eens. Het is afwachten of een langer verblijf bij beiden nodig is, of dat zij de komende weken beter worden. En naar huis kunnen.
Op bezoek
Wat mensen ook overkomt is dat ze al wat langer “in beeld zijn” in de psychiatrie, maar niet of niet meer in behandeling zijn, terwijl dat nodig wordt gevonden. Waardoor mensen steeds verder wegglippen uit wat ooit een normaal bestaan was. Als dat wat iemand doet niet acuut gevaarlijk is voor zichzelf of voor anderen, volgt geen opname door een crisismaatregel. Dan wordt een zorgmachtiging aangevraagd terwijl diegene nog thuis woont. De rechter komt dan bij diegene thuis langs. Als de rechter wordt ingeschakeld, wordt ook een advocaat toegewezen. Die advocaat gaat doorgaans bij de persoon thuis langs om alles te bespreken. Waarom? Omdat de meeste mensen niet op kantoor langs komen als ze worden uitgenodigd. Ze willen niet worden opgenomen, ze zijn niet ziek, mensen moeten hen met rust laten. Omdat het de taak van de advocaat is om deze mensen voor te bereiden op wat gaat komen, ga je naar ze toe. De meeste mensen doen open en laten je binnen. Dat is niet altijd even prettig. En soms ook best een beetje eng. Als bijvoorbeeld de deur achter je op slot wordt gedaan en de sleutel in een broekzak wordt gestopt. Om maar een voorbeeld te noemen. Gelukkig kom ik tot nu toe zonder kleerscheuren weer buiten.
Ik heb ernstige leefomstandigheden gezien. Maar ook hele verdrietige. Zo ben ik bij mensen binnen geweest die aan alcohol verslaafd waren, dusdanig dat ze niet meer voor zichzelf konden zorgen, maar ook hun huis niet meer opruimden of schoonmaakten. Deze mensen waren er stuk voor stuk mensonterend aan toe. De gêne compleet voorbij. Een opname is dan onvermijdelijk. Wat ik ook naar voren breng bij de rechter. De ambulance staat vaak om de hoek al klaar. En de GGD ook, om het huis te ontsmetten.
Ook oudere mensen, die lijden aan dementie, tref ik zo nu en dan. Ze wonen nog thuis, maar het gaat niet meer. Het is niet meer veilig. Ze laten het gas aan en vergeten het. Gaan midden in de nacht naar buiten. Weten de weg naar huis niet meer. Reageren agressief op hun partner, als die er nog is. Volwassen kinderen die de zorg niet meer aan kunnen naast hun werk en gezin. Het “steunsysteem” raakt overbelast, lees ik dan in de stukken. Maar de persoon zelf, heeft helemaal niet meer in de gaten hoe het gaat en vindt dat niet iedereen zich met hem of haar moet bemoeien en ze vooral met rust moet laten. Dieptreurig is het voor alle betrokkenen, als de rechter er aan te pas moet komen, en de beslissing neemt dat diegene moet worden opgenomen. Dan weet je dat het geen tijdelijke maar een permanente opname is. In een verpleeghuis.
Ook die situaties kom je tegen in de psychiatriepraktijk.
Geestesziek worden is geen keuze die je zelf bewust maakt. In wezen kan het iedereen overkomen. Mensen kunnen heel diep wegzakken in hun eigen binnenwereld. Als daar gevaarlijke dingen door ontstaan, en vrijwillig niet of geen behandeling volgt, grijpt de overheid in. Door een gedwongen opname. Ter bescherming van jezelf, of ter bescherming van anderen. Of allebei. Dat noemen we verzorgingsstaat.
Mogelijk bent u ook geïnteresseerd in een blog over keuzes en kansen. Die kunt u lezen via deze link.