De opkomst van AI & het risico op gerechtelijke dwalingen
Recht spreken is mensenwerk. Rechters zijn geen machines. Mensen maken fouten, rechters soms dus ook.
In het strafrecht geldt nog altijd het adagium “beter tien verdachten ten onrechte vrijgesproken, dan één verdachte ten onrechte veroordeeld”.
Het zal je maar overkomen dat je wordt beschuldigd van een vreselijke misdaad; je onschuldig bent, maar geen enkele rechter die je gelooft. Er zijn bewijsmiddelen die belastend zijn. Rechters zijn ervan overtuigd dat je het hebt gedaan. Het gevolg: je wordt veroordeeld. Door de rechtbank. Door het hof. En de Hoge Raad laat die veroordeling(en) in stand. Na jarenlang strijden is het resultaat jarenlange gevangenisstraf, waarvan je er misschien al een paar jaar van zit, vanwege alle gerechtelijke instanties die je hebt doorlopen.
Onschuld aantonen & strijdkracht
Je moet van goeden huize komen om je onschuld alsnog aan te tonen. Én je moet, met je advocaat, onophoudelijk kunnen blijven strijden. Je niet laten knakken. Je niet neerleggen bij de rechterlijke uitspraken. En dat wat nodig is kunnen financieren.
Hoge lat voor novum
Je moet vragen om herziening. Dan moet je – simpel gesteld – nieuwe omstandigheden (een novum) aanvoeren, die een ander licht op de zaak werpen. Die lat ligt hoog. Als dat lukt, en laat ik eerlijk zijn, dat is niet vaak, moet de zaak vervolgens opnieuw worden behandeld, in weer een nieuwe rechtszaak.
Geruchtmakende gerechtelijke dwalingen
Enkele geruchtmakende zaken waarin na jaren strijd bleek dat er sprake was van gerechtelijke dwalingen zijn: de Puttense moordzaak, Lucia de B., de Schiedammer Parkmoord, Ina P., de Showbizz moord.
In al deze zaken zijn eerst lange gevangenisstraffen opgelegd. En is er lang gestreden voor vrijspraak. Soms zelfs langer dan de opgelegde straf.
Opkomst AI
Met de opkomst van AI in de maatschappij, dus ook in ons rechtssysteem, vrees ik dat de kans op meer gerechtelijke dwalingen op de loer ligt. De ontwikkelingen op het gebied van AI gaan razendsnel. Daar wordt volop mee geëxpirimenteerd. Ook in ons rechtssysteem. Achter de schermen. Daarvoor is vast en zeker budget vrijgemaakt in de begrotingen op het departement van justitie en veiligheid.
Nu verwacht ik niet direct dat AI in de vorm van een soort rechtershologram recht gaat spreken in de rechtszaal.
AI in het strafrecht
Maar wat ik wel verwacht is dat AI achter de schermen in ons strafrecht een grote rol zal hebben. Met bijvoorbeeld een tool waarmee dossiers eenvoudig worden gefilterd op bewijsmiddelen. Waardoor AI bepaalt of iemand schuldig is of niet. Of denk aan een tool waarmee een requisitoir voor het OM, of een vonnis wordt gemaakt. De mogelijkheden van AI lijken grenzeloos. Denk je eens in hoeveel voorbereidingstijd dat zou besparen. En hoeveel werkdruk dat zou wegnemen. Het gevaar is dat officieren, rechters, zich (deels) gaan verlaten op AI technologie. En de nuances die een zaak zouden kunnen kantelen over het hoofd zien. Als AI een rol krijgt (of heeft?) in ons rechtssysteem wordt het risico op toename van gerechtelijke dwalingen groter.
Rechtspreken is mensenwerk
De opkomst van AI in ons rechtssysteem is een beangstigend idee. Rechtspreken moet mensenwerk blijven. De menselijke weegschaal moet, ook al leidt deze soms tot foute uitspraken, blijven. Aan ons advocaten de taak de menselijke inbreng te blijven borgen.
Deze column is geschreven door mr. Nancy Dekens.
Moet u voorkomen?
Neemt u gerust contact op als u een dagvaarding heeft ontvangen en moet voorkomen. Wij staan voor u klaar.
Mr. Nancy Dekens
dekens@dacrime.nl
Indien u wordt verdacht van een strafbaar feit, aarzel niet en neem contact op met een van onze advocaten.
Dekens Aytemur advocaten
