Advocaat nodig in de gevangenis?

Plaatsing en overplaatsing

Als u in voorlopige hechtenis raakt, wordt u geplaatst in een huis van bewaring. Dat is meestal gelegen in de Penitentiaire Inrichting (PI) in de plaats of regio waarin u vervolgd wordt.

Plaatsing op een meerpersoons- of eenpersoonscel is iets waar u waarschijnlijk als eerst mee te maken krijgt als u gedetineerd raakt. In principe wordt u geplaatst op een meerpersoonscel, dus met een celgenoot. Soms bestaan daar bezwaren tegen. Op u kunnen bijvoorbeeld contra-indicaties voor plaatsing op een meerpersoonscel van toepassing zijn. Die contra-indicaties kunnen samenhangen met uw psychische gesteldheid, verslavingsproblematiek, gezondheidstoestand, gedragsproblematiek, het door u gepleegde delict, of opgelegde beperkingen. De directeur zal u dan waarschijnlijk op een eenpersoonscel plaatsen. Aan de hand van de contra-indicaties zal per geval een belangenafweging worden gemaakt.

Daarnaast kan het zo zijn dat u vanuit de ene gevangenis naar de andere wordt overgeplaatst. De selectiefunctionaris beslist uiteindelijk waar u wordt geplaatst, aan de hand van allerlei inlichtingen en informatie. De directeur kan bijvoorbeeld voorstellen dat u wordt overgeplaatst, of u kunt zelf een verzoek indienen om te worden overgeplaatst. In het laatste geval dient u een verzoekschrift in te dienen bij de selectiefunctionaris. Wellicht dat u bijvoorbeeld in een gevangenis geplaatst wil worden die in een regio zit waarmee u meer binding heeft. Als u lange tijd gedetineerd zit, zult u vaak in meerdere huizen van bewaring of gevangenissen verblijven. De redenen om u (niet op eigen verzoek) over te plaatsen naar een andere inrichting kunnen uiteenlopen. Hieronder kunt u lezen op welke wijze u kunt opkomen tegen beslissingen tot overplaatsing.

Promoveren en degraderen

In de gevangenis wordt een onderscheid gemaakt tussen het zogeheten basisprogramma en het plusprogramma. Bij binnenkomst zit u vaak eerst in het basisprogramma. U kunt ‘promoveren’ naar het plusprogramma als u gedurende zes weken na aanvang in detentie bepaald gewenst gedrag laat zien. Onder de vorige regeling werd een onderscheid gemaakt tussen ‘rood’, ‘groen’ en ‘oranje’. In de praktijk worden de termen ‘rood’ en ‘groen’ nog steeds wel gebruikt. Maar in de wet wordt nu een onderscheid gemaakt tussen ‘gewenst gedrag’ en ‘ongewenst gedrag’. In de regeling van de minister is vrij gedetailleerd uiteengezet welk gedrag wordt verwacht en welk juist niet. Gewenst gedrag is bijvoorbeeld:

• meewerken aan het dagprogramma;
• meewerken aan arbeid;
• zich houden aan de (huis)regels;
• zich houden aan afspraken;
• zich laten aanspreken op gedrag;
• geen alcohol of drugs gebruiken en meewerken aan drugstesten (urinecontroles).

Bepaald gedrag leidt direct tot degradatie. Een gedetineerde die zich bijvoorbeeld  fysiek agressief gedraagt kan vanuit het plusprogramma weer naar het basisprogramma gaan. Soms laat u zowel gewenst als ongewenst gedrag zien. In dat geval wordt na de termijn van zes weken vaak een afweging gemaakt. De directeur beslist steeds over promotie en degradatie.

Een aantal gedetineerden is bij voorbaat uitgesloten van het stelsel van promoveren en degraderen. Als door het Openbaar Ministerie tegen u een ISD-maatregel is geëist, als u geplaatst bent in een penitentiair psychiatrisch centrum, als u geplaatst bent in een uitgebreid of extra beveiligde inrichting of terroristenafdeling, of als u in het Pieter Baan Centrum verblijft, dan valt u onder die categorie gedetineerden.

Disciplinaire straffen

Tijdens uw detentieperiode kunt u ook te maken krijgen met de oplegging van een disciplinaire straf. De directeur bepaalt of aan u zo een straf wordt opgelegd, vaak aan de hand van de bevindingen van medewerkers op de vloer. Volgens de wet kunnen disciplinaire straffen worden opgelegd als een gedetineerde betrokken is bij feiten die onverenigbaar zijn met de orde of veiligheid in de inrichting dan wel met de ongestoorde tenuitvoerlegging van de vrijheidsbeneming. Daar zijn allerlei gedragingen onder te brengen. Als u een straf opgelegd krijgt, krijgt u te horen waarom.

De disciplinaire straffen die kunnen worden opgelegd, zijn: opsluiting in de isolatiecel voor maximaal twee weken, ontzegging van bezoek voor maximaal vier weken, uitsluiting van deelname aan bepaalde activiteiten voor maximaal twee weken, weigering of beperking van verlof, of een geldboete van maximaal twee keer het weekloon. De straffen kunnen dus een grote impact hebben op uw tijd in detentie.

Beklag, beroep en bezwaar

U heeft het recht om tegen door of namens de directeur genomen beslissingen in beklag te gaan bij de beklagcommissie (de commissie van toezicht). Dat kan dus bijvoorbeeld als u een disciplinaire straf opgelegd krijgt, of als u het niet eens bent met een beslissing in het kader van promoveren en degraderen. Ook als u aan de directeur vraagt om een beslissing te nemen, waarbij de directeur dat vervolgens weigert of verzuimt, kunt in u beklag. Soms kunt u geheel zelfstandig een klacht indienen door een brief te schrijven en in te zenden. In andere gevallen is uw klacht in juridisch opzicht te ingewikkeld en doet u er beter aan om een advocaat in te schakelen. De advocaat zorgt ervoor dat de klacht ook juridisch ingekleed wordt. Die afweging dient u uiteraard zelf te maken. U kunt altijd contact met ons opnemen om een kwestie aan ons voor te leggen met de vraag of rechtsbijstand in uw geval aangewezen is.

Bij het in beklag gaan, komen allerlei formaliteiten om de hoek kijken. Zo dient u uiterlijk op de zevende dag na die waarop u op de hoogte bent geraakt van de beslissing waarmee u het niet eens bent, een klaagschrift in te dienen. Als u te laat bent, kunt u toch worden ontvangen in uw beklag indien het redelijkerwijs niet zo is dat u in verzuim bent geweest. Per geval dient beoordeeld te worden of dat zo is.

De uitspraak van de beklagcommissie zal vaak even op zich laten wachten. Doorgaans duurt het langer dan een maand voordat er een uitspraak is en voordat dus de eventuele effecten daarvan zichtbaar zijn. Daarom kunt u gelijktijdig met de indiening van het beklag ook een schorsingsverzoek indienen bij de beroepscommissie (RSJ). U vraagt dan de beroepscommissie om de tenuitvoerlegging van de beslissing waar u het niet mee eens bent en waartegen u beklag heeft ingediend, geheel of gedeeltelijk te schorsen. Als de RSJ daar positief op beslist, dan geldt de beslissing (tijdelijk) niet meer.

Als u wilt opkomen tegen een beslissing van de selectiefunctionaris tot plaatsing over overplaatsing in of naar een andere gevangenis, dan kunt u daartegen bezwaar maken. Omdat het hier niet gaat om een beslissing van de directeur van een inrichting, is de procedure hier anders. Wel geldt hier dezelfde termijn voor indiening, namelijk zeven dagen.

Financiën

In bepaalde gevallen is het mogelijk om hulp van een advocaat te krijgen op basis van door de overheid gefinancierde rechtsbijstand, een zogeheten toevoeging. Dat is niet altijd mogelijk. In die gevallen kunnen afspraken worden gemaakt over de betaling van de rechtsbijstand.

Zit u gedetineerd of kent u iemand die gedetineerd zit en heeft u of die ander rechtsbijstand nodig in een kwestie die speelt binnen de gevangenis? Neem dan gerust contact met ons op, telefonisch of per e-mail. Ook als uw probleem of kwestie in de gevangenis niet hier boven is vermeld. U kunt daarvoor vragen naar mr. Vehab.

Zie ook de blog op onze website over de samenwerking tussen de advocatuur en gevangenissen.